در مجموعه مقالات قالیشویی فرش و قالی از گذشتههای دور، اثری هنرمندانه بود که به دست مردم عادی تهیه میشد تا داستانهای خود را از این طریق به نسل بعدی برسانند. اهمیت و ارزش قالی باعث شد تا روشهای خاصی برای قالیشویی شکل گیرد. مواد استفاده شده و روند پاک سازی، به تدریج تبدیل به فرآیندی متداول شد که تا به امروز همچنان شاهد آن هستیم. در این مقاله کوتاه قصد داریم تا سفر کنیم به گذشته و با روند قالیشویی در تهران آن زمان آشنا شویم و بهمین علت عنوان این مقاله را قالیشوییهای تهران از گذشته تا امروز قرار دادیم.
قدیمی ترین قالیشویی تهران
فرش در ایران از قدمت طولانی برخوردار است و همه ما به خوبی آن را می دانیم. امّا بسیاری از ما شاید فراموش کرده باشیم که روند قالیشویی در آن زمانها چقدر سخت و زمان بر بوده است. فرش، قالی و گلیم همگی توسط دستان هنرمند مردم ایران زمین تهیه میشدند و در زمانهای لازم به دست خودشان نیز تمیز میگشتند. کم کم با گذر زمان و صنعتی شدن ایران، ماشین آلات حرفهای برای پاک سازی و قالیشویی ، موکت شویی و حتی مبل شویی ایجاد شد؛ و حال امروزه ما فرشهای خود را به دست قالی شوییهای حرفهای از جمله قالیشویی های غرب تهران یا قالیشویی های شمال تهران میسپاریم.
فرآیند قالیشویی در تهران قدیم
امّا به راستی قالی شویی در ایام قدیم چگونه بوده است؟ آیا شما هنوز روشهای آن را به خاطر دارید؟
فرشها با نقش و نگارهای زیبای خود، طرح ترنجدار، طرح شکارگاه، طرح درختی و… همگی پس از مدتی نیاز به قالیشویی و پاک سازی پیدا می کنند. فرش یکی از سرمایههای اجدادی ماست که باید درباره تاریخچه آن بیشتر بدانیم و ببینیم در طول زمان، هم وطنان ما چه روشهای در پیش می گرفتند و چگونه به قالیشویی مدرن امروز رسیده ایم.
قالی شویی ابتدا توسط افراد خانواده و صاحبان فرش صورت میگرفت. آنها فرشها و قالیها را به حیاط یا خیابان می بردند؛ ابتدا با جارو خاک را برداشته و سپس با آب و صابون رختشویی مشغول به تمیز کردن می شدند. منتها، با بزرگتر شدن شهر تهران دیگر این حالت ممکن نبود. همچنین، بسیاری از خانوادهها زمان کافی برای شستن فرشهای خود نداشتند؛ همان زمان بود که شغل قالیشویی ایجاد شد.
قالیشویی به زبان ساده
- قالی شویی به فرآیند لکه زادیی، خاک روبی و شستشوی فرش با آب و مواد پاک کننده گفته میشود.
- دقت کنید هر کدام از عناصر این فرآیند به جنس تار و پود فرش بستگی دارد. برخی از فرشهای قدیمی به دقت و لطافت بیشتری در این روند احتیاج خواهند داشت.
- غبارگیری اگر به موقع و زمانهای مشخص انجام نشود، در تار و پود فرش نفوذ کرده و موجب پوسیدگی آن میشود.
در ابتدا افرادی که به شغل قالی شویی و رفوگری مشغول بودند به خانه افراد می رفتند و فرشها و موکتها را به صورت لولهای در آورده، بار می کردند و به محل قالی شویی خود می بردند. امّا روند همان روند سنتی قبلی بود؛ با جارو یا تکاندن فرش خاک آن را می گرفتند.
امّا امروزه متوجه شدند استفاده از جارو که سرهای نوک تیز دارد در طولانی مدت به الیاف فرش آسیب می رساند. همچنین تکاندن فرش یا ضربه زدن به آن برای خاک گیری باید با دقت انجام شود در غیر این صورت به تار و پود آن فشار شدیدی وارد میشود.
استفاده از شوینده ها در قالیشویی
سپس، با آب و مواد شوینده آن را تمیز می کردند. در این مرحله، کار لکه گیری نیز انجام می شد. اگر لکه به مدت طولانی روی فرش باقی مانده بود، کار پاک کردن آن بسیار سخت و طاقت فرسا میشد و گاهی مجبور بودند تا بارها محل لکه را با مواد شوینده و آب تمیز کنند. سپس، با پاروهای بزرگ فرآیند آب گیری فرش انجام میشد.
سپس آن را در مقابل خورشید پهن، یا برخی از آنها را از ارتفاعی مشخص آویزان می کردند تا کاملا هوا و نور بگیرند. اگر پارو کشی به خوبی انجام نمی شد، در این مرحله آب داخل فرش همچنان وجود داشت و با بلند کردنش آب باقی مانده سرازیر شده و به ریشههای فرش نفوذ میکرد.
همانطور که متوجه شدید، آن زمان خشک شدن فرشها کاملا به شرایط آب و هوا بستگی داشت. هوای ابری و بارانی باعث میشد تا فرآیند خشک شدن فرش چندین روز طول بکشد. که امروزه این عمل ممکن نیست زیرا با سرعت گرفتن کارها، همه ما انتظار داریم فرشی را که به قالیشویی میسپاریم در کمترین زمان، سالم و تمیز تحویل بگیریم.
کم کم در دهه 50 شمسی بود که اتحادیه و سازمانهای قالی شویی در تهران و دیگر شهرها شکل گرفتند و بالاخره در سال 1351 صنف قالی شویی فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.
با پیشرفت وسایل صنعتی و ماشین آلات، کم کم در شیوه و روش سنتی نیز شاهد استفاده از فرچههای اتوماتیک و ماشین شلاق زن اتوماتیک هستیم، منتها همچنان نیروی کار و متصدی دستگاه، نقش پر رنگی در این روش دارند.
بسیاری از فرشهای دستباف و عتیقه نیز، امروزه همچنان با روشهای سنتی شسته می شوند چرا که نیروی کار میتواند تصمیم بگیرد کدام بخشها باید با ملایمت پاک شوند یا چه بخشهای نیاز به رفوگری دارند. همچنین برای شستشوی فرشهای دستباف ابریشم، پشمی و چله نخ قدیمی باید از مواد طبیعی و گیاهی استفاده شود تا رنگ قدیمی و حساس فرش از بین نرود.
فرآیند قالیشویی در تهران جدید
شستشوی فرش یکی از امور مهم و حیاتی در حفظ و نگهداری این محصولات است. فرش ها به عنوان یکی از عناصر دکوراسیونی اصلی در منازل و محل کارها استفاده می شوند و نیاز به شستشو و نگهداری دارند. در ادامه به بررسی فرآیند قالیشویی در تهران جدید و روش های تخصصی شستشوی فرش خواهیم پرداخت:
شستشوی اصولی و تخصصی فرش ها
یکی از مهم ترین روش های شستشو و نگهداری فرش، استفاده از روش های تخصصی و اصولی است. در قالیشویی های تهران مدرن، متخصصان و کارگران ماهری وجود دارند که با استفاده از تکنیک های مدرن و مواد شوینده مناسب، فرش ها را به شکل حرفه ای شستشو می دهند. این روش ها از نظر بهداشتی بسیار مطمئن هستند و موجب حفظ طول عمر فرش ها می شوند.
استفاده از مواد شوینده مناسب و استاندارد
استفاده از مواد شوینده مناسب و استاندارد یکی از عوامل اصلی در شستشوی فرش ها است. مواد شوینده باید به گونه ای باشند که بافت فرش را تخریب نکنند و همچنین با کثیفی ها و لکه های موجود در فرش برخورد نمایند. در تهران جدید، مراکز قالیشویی معتبر از مواد شوینده استاندارد و با کیفیت استفاده میکنند که تضمین میکند فرش ها به بهترین روش شسته شوند..
خشک کردن با دستگاه های خشک کن
خشک کردن فرش ها پس از شستشو یکی از مراحل حیاتی است. استفاده از دستگاه های خشک کن حرفه ای می تواند موجب خشک شدن سریع و صحیح فرش ها شود. در تهران جدید، مراکز قالیشویی با استفاده از تجهیزات مدرن و دستگاه های خشک کن حرفه ای، موجب خشک شدن سریع و بهینه فرش ها می شوند.
استفاده از مواد نانو در شستشوی فرش
استفاده از مواد نانو در شستشوی فرش، یکی از روش های مدرن و پیشرفته است که به موجب خصوصیات خاص خود می تواند فرش ها را بهترین شستشو را دهد. مواد نانو به عنوان یک روش تازه و پیشرفته در شستشوی فرش، در کارخانه های قالیشویی تهران جدید نیز مورد استفاده قرار می گیرد و نتایج بسیار مطلوبی را به همراه دارد.
ارائه خدمات تحویل در محل
یکی از خدمات مهمی که مراکز قالیشویی در تهران مدرن ارائه می دهند، خدمات تحویل فرش در محل مشتری است. این خدمات می تواند به مشتریان کمک کند که بدون نیاز به حمل و نقل فرش ها، آن ها را به مراکز شستشوی متخصص ببرند و پس از شستشو، فرش های خود را در محل تحویل بگیرند.
نتیجه گیری و جمع بندی
پس شیوه و روشهای قدیمی همچنان می تواند در برخی اوقات ارزشمند واقع شوند. امّا همین شیوهای که ما آن را سنتی می خوانیم، در نوع خود پیشرفت کرده است و همانطور که گفته شد در مراحلی از کار از وسایل اتوماتیک با نظارت یک فرد متخصص استفاده میشود.
قالی شویی توحید با سالها تجربه در این زمینه از روشهای سنتی به روشهای مدرن کوچ کرده است، امّا افراد متخصص همچنان با دقت و انرژی زیاد به نظارت و کنترل فرشها می پردازند. فرآیند سنتی قالی شویی معایب خود را دارد ولی بهتر است که با گذشته و تاریخچه این شیوه آشنا باشیم و بدانیم که گذشتگان ما برای حفظ این سرمایه ارزشمند چه کارهایی را انجام می دادند.